Tarım Bakanlığı Gıda Denetim ve Cezalarındaki Haksızlıklar

28 Eylül günü Tarım Bakanlığı denetim memurları, www.gununfirsati.com adlı sitemizdeki mevzuata aykırı gıda takviyesi satışı nedeniyle inceleme ve cezai işlem için firmamıza geldiler.

Konu 174 Alo Gıda hattına yapılan bir şikayet sonucu, mevzuata aykırı tanıtımı yapılan gıda takviyelerinden tespit edilen her ürün için 5.750 TL ceza.

İlk önce bu cezalara yol açan mevzuatı bilmek gerekiyor.
Cezalara esas teşkil eden 5179 sayılı yasa ve buna bağlı ilgili yönetmelikler.
Mevzuat kısaca şu şekilde: Herhangi bir gıda ürünü veya gıda takviyesinin, herhangi bir hastalık veya rahatsızlığı tedavi edici olduğuna dair bunu ima edici dahi olsa etiket, tanıtım ve reklamı yapılamaz.

Piyasada bu şekilde satılan binlerce gıda takviyesi var. Bu ürünler binlerce internet sitesinde satılıyor. Bu ürünlerin içeriği Tarım Bakanlığı tarafından inceleniyor ve ruhsatlandırılıyor ve bundan sonra satışına başlanıyor. Tarım bakanlığı diyor ki, "Biz ürünün içeriğini inceleyip, içinde bunlar vardır diyoruz. Ancak bu ürünü alırsanız şuna iyi gelir bunu iyileştirir demiyoruz ve bunu onaylamıyoruz."

İyi de siz Tarım Bakanlığı olarak o ürüne izin verdiniz, peki bunu ürten veya ithal eden adam bunu nasıl tanıtacak ve satacak? Tarım Bakanlığı'nın bu konudaki tavrı çok katı. Diyor ki sadece ürünün resmini koyabilirsin ve altına da ürünün içeriğini yazabilirsin. Örneğin C Vitamini getirdin ve iznini aldın. Sadece kutusunun resmini koyup altına da "Her Tablet 1000 mg C Vitamini içerir. Toplam 100 tablettir" yazabilirsin. Ama eğer C Vitamini soğuk algınlığı, nezle, grip gibi hastalıkların tedavisine yardımcı olur, vücut direncini artırır gibi tanıtımlar yazmaya başlarsan o zaman cezayı yersin.

Haydi diyelim C Vitamini zaten halk arasında çok bilinen birşey ve nerede kullanılacağını insanlar biliyor. Birçok ürün var ki eğer tanıtımında bunun ne işe yaradığını belirtmezseniz kimse bunu almaz. Örneğin Glucosamine Chondroitin adlı gıda takviyesinin eklem ağrıları ve rahatsızlıklarında kullanıldığını nereden bileceğiz? Bu ürünün altında sadece "Her tablet 750 mg Glucosamin içerir" yazmasıyla satış mümkün mü? Size bunun gibi 1000 tane ürün sayabilirim ki eğer altında ne işe yaradığı yazmazsa hayatta satmaz.

Tarım Bakanlığı diyor ki: "Eğer bu ürünler tıp literatüründe hastalık olarak tanımlanan rahatsızlıkları önlediği veya tedavi ettiği yada tedavisine yardımcı olduğu şeklinde iddialarda bulunuyor ise o zaman ilaç olarak ruhsatlandırılmalıdır ve eczanelerde satılmalıdır." Eğer gıda takviyesi ise bu şekilde tanıtım ve satışı yapılamaz.
Yahu ruhsatı veren sensin. Ben ruhsatı veririm ve içinde şunlar var derim o kadar diyorsun. Peki bu adama demiyor musun, kardeşim sen bunu ne diye satacaksın nasıl tanıtacaksın? Hayır biz ona karışmayız. İşte bu saçmalık. Eğer karışmıyorsan tam karışma ama hayır sen buna karışıyorsun ve diyorsun ki bu ürünün bu şekilde tanıtımını yapamazsın. Ama biliyorsun ki bu adam satabilmek için ille ki o şekilde tanıtacak yoksa satması mümkün değil. Senden ruhsat alınca bu adam sadece ürünün resmini ve altına da içeriğini koyarak tanıtacak öyle mi, buna mı inanıyorsun?

Hazırlanan kanun ve yönetmelikler sırf teori için yapılmıyor bunun pratikteki uygulamaları da gözden geçirilmeli. Kanun ve yönetmelikler gerçek hayattan sahadan bağımsız değil, bizzat hayatın içinde olmalı. Kağıt üzerinde nasıl durduğu önemli değil, gerçek hayatta ta ayakları yere basmalı. Bir tek Tarım Bakanlığı yetkilisi var mıdır ki ruhsat alınan bu gıda takviyesinin şuna iyi gelir, bunun iyileşmesine yardımcı olur denmeden satılacağına inansın. Öyleyse neden satıcıları suçlu duruma düşürüyorsun. O zaman sen devreden çık bu işlerle tamamen sağlık bakanlığı ilgilensin, bu ürünleri getirenler de alabiliyorlarsa ilaç olarak ruhsat alsınlar ve eczanelerde satılsın. Ne işe yaradığı belirtilmeden satışının asla mümkün olmayacağı ürüne neden ruhsat veriyorsun? Biliyorsun ki senin ruhsat verdiğin bu ürün mevzuata aykırı şekilde tanıtılıp satılacak çünkü ille ki ne işe yaradığı yazılacak.

Her önüne gelen bir takım bitkisel tabletler yapıp şuna iyi gelir bunu iyileştirir derse ne olur? Ortalık şaklabanlara kalır. Zaten kalmadı mı? İnternette açık açık bir ton hastalığa iyi gelen bitkisel ürün reklamı yapılıyor. Hemoridten iktidarsızlığa, bir ayda 8 kilo verdiren mucize haplardan penisi 3 ayda 7 cm büyüten cinsel ürünlere kadar yüzlercesi satılıyor. Tabi ki devlet bunları denetlesin. Ancak üreticinin de tüketicinin de beklentisi astım kestim şeklinde bir denetim değildir. Sen bakanlık olarak şunu demelisin.
- Kardeşim sen Glucosamin mi getirdin. Bunu ne diye satacaksın?
- Eklemleri güçlendirir, eklemleri korur ve eklem rahatsızlıklarının tedavisine yardımcı olur diyeceğim? Peki var mı bu konuda bilimsel temelin? Evet var. Şu şu üniversitelerin yaptıkları araştırmalar var ki bunu kullanan hastaların yüzde şu kadarında bu rahatsızlıklar iyileşmiş veya gerilemiş. Şu bilimsel dergilerde bu er almış. Evet bunu ortaya koyabiliyorsan bu üründe bu tanıtım metnini kullanmaya izin ver. Hayır ben bunu yapmam çünkü eğer böyle bir iddiası var ise o zaman ilaç olarak ruhsat alsın. Ama bunun içindeki maddeler kimyasal değil tamamen bitkisel ya da hayvansal, bu da senin konun, o zaman ne olacak? Yani bir bitki veya bu bitkiden elde edilen bir gıda takviyesi gerçekten bu tip rahatsızlıklara iyi geliyorsa ve bu konuda da yeterli bilimsel kanıt mevcutsa bunu belirtmenin ne sakıncası var?

Gelelim denetimdeki çarpıklıklara.

Denetim sadece şikayet üzerine yapılıyor ve çok az sayıda firmaya yapılıyor. Eğer birileri sizi şikayet etmediyse ne mutlu size. Bu şekilde ürünlerin satıldığı 10.000 site varsa bunların 3 ü 5 i şikayet üzerine denetlenip ceza kesiliyor diğerleri keyfine bakıyor. Şimdi denetmenler itiraz eder Hayır 3-5 değil onlar hatta yüzlerce. Diyeceğim 3 ü 5 i değil. Denetlemeleriniz demek ki devede kulak ki halen binlerce sitede bunlar satılıyor. Halbuki yapılması gereken geniş kapsamlı ve katılımlı bir denetlemedir. Herkese ceza yağdırın demiyoruz. Şikayet üzerine bir siteye gittin ve oradaki bazı ürünlerin mevzuata aykırı şekilde tanıtıldığını gördün, şu anki uygulamada o sitenin adresine gidilip her ürün için 5.750 TL ceza kesiliyor. Halbuki yapılması gereken şu olmalı. Bu ürünü bu şekilde satan diğer siteleri bulmak internette bir arama motoru vasıtasıyla çok kolay. Arat o ürünü internette, karşına yüzlerce site çıkıyor. Bu sitelerin her birine bir ihtar gönder. Sitenizde mevzuata aykırı şekilde besin destek ürünleri satışı yapıldığı tespit edildi, şu tarihe kadar bunları kaldırmaz veya tanıtımlarını şu şekilde değiştirmezseniz her bir ürün için 5750 TL cezai işlem yapılacaktır de. Eğer amacın bu tanıtımları kaldırmak ve denetlemek ise zaten öyle şikayet üzerine bir tane siteye gittim ceza kestim ile olmaz bu işler. Hem adil de değil. Sen ona ceza keseceksin ve bu siteden kaldırtacaksın arkada binlercesi aynı ürünü satmaya devam edecek, bir gün biri de onları şikayet ederse öyle tek tek kaldırılacak. Çarpıklığa ve adaletsizliğe bakar mısınız? Muhtemelen bizi şikayet eden de rakip bir sitedir. Kendisi de bu ürünleri bu şekilde satıyordur ama ne de olsa kendisinin de denetlenmesi onbinde bir ihtimal. Şikayet et gitsin rakibin milyarlarca ceza ödesin.

İşte size örnek ürünler ve siteler.

Milyar dolarlık medya patronunun kızına ait olan ve Türkiye'de en büyük olmakla övünüp duran sitesi Hepsiburada.com adlı siteden örnekler: (Bağışlayın bu siteden bahsederken baştakileri yazmadan duramam. Gelsin benim imkanlarımla bu işi yapsın da görelim kim en büyükmüş.)
Sağlık Reyonuna giriyoruz ve Besin Takviyeleri linkine tıklıyoruz. Karşımıza gelen ürünler şöyle.
NBL Glukozamin Kondrotin Romatizma ve Eklem Ağrılarını gidermeye Yardımcı Tablet
Rupi Tablet Besin Takviyesi ve Kansere Karşı Korumaya Yardımcı Bitkisel Destek
Magnesyn-Ca Pluse (Antiacida) Mide Ülser İçin Bitkisel Destek
Corvit Pluse Tablet Kalp-Damar ve Hiper Tansiyon İçin Bitkisel Destek
Venapro Basur Hemoroid Tedavisine Yardımcı Gıda Takviyesi
Gymnemasyl (Gymnema Sylvestre) Yüksek Kan Şekeri Diyabet İçin Bitkisel Destek
P-2000 Prostat Tedavisine Yardımcı Besin Takviyesi

Ürünlerin açıklamasına bakmaya bile gerek yok. Görüldüğü gibi Eklem ağrılarını giderme, kansere karşı koruma, mide ülseri, kalp-damar hipertansiyon, hemoroid, yüksek kan şekeri, prostat, yukarıdaki ürünlerin daha isimlerinde geçen tedavi edici vaadler. Daha bu reyonun ana sayfasındaki bu ürünler nedeniyle 7 tane 5,750 TL ceza yerler diyebiliriz. Tabi birisi şikayet ederse. Olayın çarpıklığı şu ki şikayet edilmeyene birşey yok.

Şu anda ikinci En Büyük olan Gold grubunun Hizlial.com sitesine bakalım.
Sağlık bölümüne ve oradan da Vitamin-Besin Takviyesi reyonuna gidiyoruz. Karşımıza gelen ürünlerden seçmeler.
Boneran Bel Fıtığı Tedavine Yardımcı Bitkisel Çözüm
Migral Migren Tedavisine Yardımcı Bitkisel Çözüm
Nephrocol Alzheimer Parkinson Tedavisine Yardımcı Bitkisel Çözüm
Sponax Anko Ankilazon Spondilit Tedavisine Yardımcı Bitkisel Çözüm
Fuomlife Rheutro Romatizmanın Çözümünün Doğal Yolu
Bontal Kemik Erimesinde Çözümün Doğal Yolu
Dioskorides 024 KKY Kroner Kalp Yetmezliği Tedavisine Yardımcı

Burada da henüz ürünlerin isimlerinde Bel Fıtığı, Migren, Parkinson, Romatizma, Kemik Erimesi, Kalp Yetmezliği gibi rahatsızlıkların tedavisinde yardımcı olacağı açıkça belirtiliyor.

Bize dün gelen Tarım Bakanlığı yetkilisine sorduk: Tedavi eder veya iyileştirir değil de tedavisine yardımcı olur gibi yumuşatılmış ifadeler kullanılırsa cezaya engel olur mu? Hayır dedi. Mevzuata göre bunu ima edecek cümleler dahi kullanamazsınız.

Olayın bir başka yönü de şu: Bu tanıtım yazılarını hiçbir internet sitesi kendisi yazmıyor. Bu ürünleri ithal eden veya üreten firma internet sitelerinde satışa sunulurken gerekli tanıtım yazılarını da gönderiyor ve bizler o yazıları kullanıyoruz. Ancak cezayı onlar değil de biz yiyoruz. Tarım Bakanlığı denetmenleri diyor ki "Evet bu yazıları onlar göndermiş olabilir ama yayınlayıp yayınlamamak senin elindeydi, koymasaydın sitene." İşte bu anlayış yine adaletsiz ve çarpıktır. Sadece yüzeyseldir. Derine inmemek ve varsa bir sorunu kökünden çözmeye çalışmamaktır. Ortada onbinlerce böyle bir durum varken sen gel bizim gibi gariban bir iki siteye ceza kes ve ürünleri sitelerden kaldırt. Ya diğerleri? Bu işin başı kim bu yazılar nereden geliyor? Bu ürünün sahibi olan firma bunu ya kendisi internet sitelerine tedarik ediyor veya çalıştığı büyük e-ticaret tedarikçi toptancıları var onlar vasıtasıyla gönderiyor. E-ticaret sitelerine bu ürünleri tedarik eden toptancı-depo firmasının mal gönderdiği ve tanıtım yazısını gönderdiği bizim gibi yüzlerce internet sitesi var. O zaman ona git onu denetle. Sen bu şekilde tanıtım yazısı gönderemezsin, gönderirsen sen de sorumlu olursun de. Hayır öyle birşey yok, o adam sadece tanıtım yazılarını göndermiş. Ona birşey olmuyor, sen yayınlıyorsun sen suçlusun. Anlayış bu. Cezayı o yazıyı hazırlayan da gönderen de yemiyor, yayınlayan site yiyor. Bu da işin başka bir çarpıklığı. Evet mevzuata aykırı yayının yayınlandığı site fiilen suçlu olabilir ama senin görevin ve amacın ceza kesmek mi yoksa bu alandaki denetimleri etkili bir şekilde yapmak mı? Böyle şikayet üzerine tek tek gidersen bu iş bitmez ve sadece ceza yiyen bir kaç site ceza yediğiyle kalır diğerleri ise buna devam eder. Şimdi ben sitemden bunları kaldırdım çünkü bana geldin. Peki diğer binlercesinde satılıyor ve bu adamlar para kazanıyor bu haksızlık değil mi? Tek tek sitelere gitmekle bu iş olmaz. Bu sitelere bu tanıtımları gönderen ve mal tedarik eden toplasan 3-5 tane toptancı firma var. Onlara gideceksin ki bu iş kökten hallolsun ve adil olsun.

E-Ticaret sitesi işleten onbinlerce kişi ve özellikle sağlık kategorisi sorumlularını ilgilendiren bu yaşanmış olayı blogta aktarıyorum. Eğer bu ürünleri satacaksak en kısa zamanda hem bu ürünleri üreten hem de satan firmalar bir E-Ticaret derneği çatısı altında bir araya gelip Tarım Bakanlığı ile bu konuları görüşmelidir. Bugün ben ceza yediysem yarın sıra sana da gelecektir. Eğer ortada cezayı gerektiren bir suç var ise bu suçu binlerce site de işlemektedir neden sadece bize ceza kesiliyor? Bu durum ya cezayı gerektiren bir suç olmaktan çıkmalıdır veya adil şekilde herkese uygulanmalı ve bakanlık ta denetimini yaygın ve düzgün yapmalıdır. Ben yedim herkes ceza yesin, ben kaldırdım herkes bu ürünleri kaldırsın demiyorum. Eğer bu konuda bir yaptırım var ise yukarıda da belirttiğim şekilde her siteye ihbar gönderirsin ve vereceğin süre sonunda bunu yapmayan ceza yer, birine gideyim diğer yandan binlercesi devam etsin yok öyle saçmalık. Anlayış şu: O zaman sen de onları şikayet et. Ben ceza yedim diye bir başkasını şikayet edeceğim, o da sinirinden başkasını şikayet edecek böylece yayılacak. Böyle mi çözülür bu iş. Oldu işimi gücümü bırkayım senin yapman gereken işi ben yapayım, sen peşine düş senin görevin. Neden sadece şikayete bağlı takip yapıyorsun ki? Ben şikayet edip kendimi sektörün muhbiri mi yapayım, binlerce düşman mı kazanayım? Ben hiçbir siteyi tek tek şikayet etmem ama ben tüm bu ürünleri satışa kapatıp ta rakiplerimin harıl harıl satış yapıp para kazanmalarına da göz yummam. Bu nedenle bu konuyu blogumda yayınlıyorum ve diğer sitelerimizin blogunda da yayınlayacağım. Ey Tarım Bakanlığı, siz de denetim yapacaksanız tüm sektörü denetleyin, ne demek öyle şikayet üzerine denetim yapmak. Haksızlığın daniskası. Cahilliğin biraz üzerinde internet bilgisi olan herkes Google gibi bir arama motorundan bu ürünlerin satıldığı ve tanıtıldığı sitelere kolayca ulaşabilir. O halde herkesi bu konuda uyarın. Ceza kesin demiyorum. Amacınız bağcıyı dövmek değil de üzüm yemekse tabi.

İnternette kolayca görüleceği gibi bu işi meslek edinmiş yani bu ürünü ürettik şuna iyi gelir, bunu ürettik buna iyi gelir şeklinde milyonlarca dolarlık reklam veren firmalar var. Bu firmalara gitmek ve onları denetlemek yerine bizimki gibi 3-5 tane bitkisel sağlık ürünü satan firmaları denetlemeye gitmenin ne derece akla ve vicdana uygun olduğunu da okurlarımın taktirine bırakıyorum. Bu firmalardan en çok reklam yapan ve insanların zaafı olan horlamadan zayıflayama, hemoroidten kilo almaya kadar her konuda insan zaafına hitap eden ürünlerle milyonları cebe indiren bir firmanın sahibinin geçen aylarda düğünü vardı. Boğazda dillere destan şekilde yapılan bu ultra lüks düğüne başta bu ürünlerin reklamlarında oynayan sanatçılarla pek çok üst düzey bürokrat katılmış. Memleketimizin bu güzide çocuklarının düğününe hangi bürokratların katıldığı ve aralarında nasıl bir menfaat ilişkisinin olduğu da incelenmelidir. Bize ancak denetmenler ve cezacılar gelirken onlara neden en tepedeki bürokratların düğün misafiri olarak gittiği de sanırım kamuoyunun merak ettiği bir konudur. Her getirdikleri ürün için yaptıkları her reklam ve bu ürünlerin adı ile başlayan yüzlerce sitelerindeki her tanıtım mevzuata aykırı iken acaba bu firmalar kaç lira ceza yediler?

Kısaca: Bu iş böyle tek tek site gezip ceza kesmekle olmaz. Ya taraflar (üretici ve satıcı firmalar ile Tarım Bakanlığı) masaya oturup bu işi ceza gerektiren bir durum olmaktan çıkarmalıdır veya yaptırımlar adil şekilde herkese uygulanmalıdır. Şikayet edilen firma ceza yesin ve bu ürünleri satışa kapatsın, edilmeyen devam etsin anlayışı hakkaniyete uygun ve adil değildir. Yukarıda anlatıldığı şekilde şu anki haliyle bu uygulamalar çözümsüz, yetersiz ve haksızdır.